-
1 в течение
( чего), предлог; с род. п....да, эчендә, дәвамында -
2 недельный
-
3 за
1) с вин. п. (около, вокруг) янына, янында2) с вин. п. ( при указании на начало действия)...лый башлау,...га тотыну3) с вин. п. (при указании предмета, лица, позади или по другую сторону к-рого что-то помещено, спрятано)...газаткнуть (что-л.) за пояс — нәрсәне дә булса билбауга кыстыру
4) с вин. п. (при указании цены, платы)...га5) с вин. п. (позднее; больше; сверх)...данему за сорок — аңарга кырыктан артык, ул кырыктан узган
6) с вин. п. ( при указании на расстояние)...да7) с вин. п. (раньше на какое-л. время)...нан... элек8) с вин. п. (в течение какого-л. времени)...га,...да, өчен9) с вин. п. (при указании на лицо или предмет, к к-ому прикасаются)...дан,...га10) с вин. п. (ради, в пользу чего-л.) өчен11) с вин. п. (вместо, в качестве кого-л.) өчен, урынына12) с вин. п. (при указании лица или предмета, выступающего в качестве кого-чего-л.)... итеп алу,... дип белүпринять (кого-л.) за своего знакомого — кемне дә булса танышың дип белү
13) с вин. п. (при указании лица, к к-ому возникает какое-л. чувство) өчен14) с вин. п. и с тв. п. (по причине, вследствие) өчен;...лыктан15) с вин. п. и с тв. п. (через, по ту сторону, позади, около) артына, аръягына, артында, аръягында, читенә, кырыена; янында;...га16) с тв. п. (позади, вслед, следом) артыннан, эзеннән17) с тв. п. (во время чего-л.)...да; вакытында, чакта, арада18) с тв. п. (при указании лица или предмета, на к-ые направлено действие)...ны19) с тв. п. (с целью, для чего-л.)...га;...ны20) с тв. п. (при указании лица, от к-ого зависит наступление какого-л. действия, за к-ым числится что-л.)...га,...ның21) с тв. п....ган;...лы22) с тв. п. (при указании на смену действия, состояния, лица, предмета, явления)...дан соң•- кто за?- выйти замуж
- за исключением
- ни за что! -
4 одногодичный
-ая; -оеберьеллык...; бер елга сузыла торган, бер ел эчендә була торган -
5 вытянуться
сов.1) сузылу, сузылып озынаю2) разг. үсү, үсеп китү3) (распрямиться, выпрямиться) тураю, туры итеп басу4) аякларны сузып җибәрү; сузылып яту5) ( натянуться) тартылу6) сузылу, сузылып китү•- вытянуться в струнку -
6 дебит
м; спец.дебит (билгеле бер вакыт эчендә чыганактан килә торган газ, су, нефть һ.б.ш. ларның микъдары) -
7 начитать
сов.; разг.(что, чего) (берникадәр) уку, укып чыгу -
8 предел
-
9 световой год
астр. яктылык елы ( яктылык бер ел эчендә үткән ара) -
10 суточный
-ая; -ое1) тәүлекле, бер тәүлеклек, бер тәүлеккә җитәрлек, бер тәүлек эчендә булган2) в знач. сущ. суточные мн. тәүлеклек акча ( командировкада булган көннәр өчен түләнә торган акча) -
11 фракция
I жфракция (берәр сәяси партиянең парламентта, җәмәгать оешмаларындагы аерым төркеме яки сәяси партияләрнең үз эчендәге аерым бер төркеме)II ж; хим. -
12 час
м1) сәгать2) вакыт, мизгел, сәгать•- до сего часа
- неровён час
- по часам
- с часу на час
- час от часу -
13 миграция
жмиграция, күчү, күчеп йөрү, күченүа) ист. ил эчендә яки бер илдән икенче илгә күчеп йөрүб) биол. кошларның, хайваннарның бер өлкәдән икенче өлкәгә, башка якларга күчүләрев) книжн. элементларның, күзәнәкләрнең күченүе, башкача урнашуы -
14 çok yalnız
арпа эчендә бер бодай -
15 yalnız
арпа эчендә бер бодай; кенә; кына; тик; ялгыз -
16 круг
м1) ( часть плоскости) түгәрәкплощадь круга мат. — түгәрәкнең мәйданы
2) түгәрәк, боҗра3) (сфера, область) өлкә, вазифа4) (перечень чего-л.) тезмә, төркем5) ара, эч6) даирә•- на круг- на круг вышло 200 рублей -
17 на
I предлог1) с вин. п. (при обознач. действия, направленного на поверхность или внешнюю сторону предмета)...га, өстенә2) с вин. п. (при обознач. лиц, организаций, на к-рые возлагается ответственность, работа и т. п.)...га, өстенә3) с вин. п. (при обознач. места, на к-рое направлено действие)...гапойти на завод — заводка бару; заводка эшкә керү
4) с вин. п. (по направлению, в сторону)...га,...га табаидти на голос — тавыш ишетелгән якка таба бару; тавышка таба бару
окна на восток — тәрәзәләр көнчыгышка таба [карый]
дверь на улицу — ишек урамга таба [карый]
5) с вин. п. (при обознач. соприкоснсвения, столкновения)...ганаткнуться на кого-л. в темноте — караңгыда кемгә дә булса барып бәрелү
6) с вин. п. (при указ. срока, времени)...та,...нена зиму — кышка, кыш айларына
на этот раз — бу юлы, бу очракта
со дня на день — бүген-иртәгә, тиз арада, тиз вакыт эчендә
7) с вин. п. (с какой целью, для чего-л.)...га8) с вин. п. (при обозначении цели, назначения)...лык9) разг.; с вин. п. (при обознач. специальности, профессии)...лыккаучиться на слесаря — слесарьлыкка уку;
10) с вин. п. (для, ради)...га, өчен11) с вин. п. (с сущ. "лад", "манера", "образец")...ча, буенча12) с вин. п. (при обознач. предмета, являющегося орудием действия)...га13) с вин. п. (при обознач. количества, меры)...га14) с вин. п. (при умножении, делении)...га15) с предл. п. (на вопрос "где")...да, өстендә16) с предл. п. (при обознач. лиц, предметов, одетых, облачённых во что-л.)...өстендә,...өстенә17) с предл. п. (при обознач. области, сферы деятельности)...да18) с предл. п. (при указ. на положение, состояние)...да булусостоять на чьём-л. иждивении — берәүнең тәрбиясендә тору
19) с предл. п. (при обозначении времени, срока)...да20) с предл. п. (в нек-рых устойчивых сочет.)...гандана ходу — барганда, барган шәпкә
21) с предл. п. (при обознач. предмета, являющегося нижней или внутренней частью чего-л.)...лы,...эчле22) с предл. п. (при обознач. средств передвижения)...да,...белән23) с предл. п. (при посредстве, с помощью чего-л.)...да24) с предл. п. (при обознач. вещества, к-рое входит в состав чего-л.)...га эшләнгән,...да эшләнгән,...лы,... кушып (катнаштырып) эшләнгән•- сорвать зло II частицамәна, возьми — мә, ал
- на-поди -
18 небольшой
-
19 оппозиция
ж1) (противодействие из-за несогласия с чем-л.) оппозиция, каршы тору, каршылык күрсәтү2) ( сопротивленне большинству группой лиц) оппозиция (берәр партия, оешма һ.б.ш. эчендә күпчелекнең карашларына, сәясәтенә үз карашларын, сәясәтенә каршы куючы кешеләр теркеме) -
20 по
1) с дат. п. (при обознач. предмета, места, на поверхности к-рого происходит действие)...гахлопнуть по спине— җилкәгә сугу
2) с дат. п. (при обознач. места, предмета, в границах к-рого происходит действие)...дан, буйлап3) с дат. п. (в направлении чего-л., следуя чему-л.) уңаена, белән4) с дат. п. (о местах, к-рые неоднократно посещаются)...дан...га5) с дат. п....ны6) с дат. п. буенча, ягыннан7) с дат. п. (в соответствии с чем-л., согласно чему-л.) буенча, нигезендә,...га карап8) с дат. п....ча9) с дат. п. (вследствие, в результате) аркасында, сәбәпле10) с дат. п. (при указ. на предмет, посредством к-рого совершается действие) белән, аркылы, аша,...дан11) с дат. п. (при указ. на меру времени, срок) буе, буена12) с дат. п. (при обознач. отрезка времени, в течение к-рого регулярно совершается действие)...ларын; по вечерам кичләрен13) с дат. п....лап14) с дат. п....ар15) с вин. п. кадәр, хәтле, тикле, тиңентен16) с вин. п.; прост....га17) с дат. п., с вин. п. (в сочет. с числ. при обознач. количества)...арлап,...шарлап18) с предл. п....дан соң;...гач•- по мне
- 1
- 2
См. также в других словарях:
эчендә — бәйл. Нин. б. бер вакыт аралыгын белдерә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
айлык — с. 1. Күпмедер айга җитәрлек 2. Бер ай эчендә үтәлергә тиешле, бер айга билгеләнгән а. план 3. Күпмедер айга сузыла торган өч а. курслар 4. Туганнан соң күпмедер ай яшәгәнлек тур. сөйләгәндә кулл. биш а. бала. Нәр. б. үсү вакытын билгеләү өчен… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
цикл — 1. Берәр нәрсәнең билгеле бер вакыт эчендә үсеше төгәлләнә торган процесслар, күренешләр, эшләр һ. б. җыелмасы 2. Үзара бәйләнешле, эзлекле рәвештә бер бер артлы кабатлана, башкарыла, үтәлә торган күренешләр җыелмасы 3. Нин. б. гомуми принцип… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
беренче — 1. Тәртип саны: бер. рәв. Барысынан да алдарак, башта 2. Санап үтелгәннән соң башкалардан алда аталаган кешене, әйберне һ. б. ш. күрсәтү өчен кулланыла 3. Башлангыч, башлангыч чордагы. Берәрсенең нин. б. башлангыч эше, тәҗрибәсе, уңышы турында.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
савым — I. 1. Бер савуда яки билгеле бер вакыт эчендә алына торган сөт, шуның күләме 2. Саву эше сыерларны кичке савымга әзерләү 3. с. Саудыра, сөт бирә торган (сыер, бия һ. б. ш. тур.) савым сыерлар. II. САВЫМ – Җеп үлчәү берәмлеге: тегәрҗептә бер… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ешлык — и. 1. Нәрсәләрнең дә булса бер тирәгә күп һәм бер берсенә бик якын, тыгыз урнашуы 2. Нәр. б. еш кабатлану дәрәҗәсе. Билгеле бер вакыт эчендәге хәрәкәтнең, тирбәнешнең саны, зурлыгы тавыш ешлыгы, ун килогерц ешлык 3 … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кампания — 1. Билгеле бер урында барлыкка килгән вакытлы сугыш 2. Берәр әһәмиятле бурычны тормышка ашыру өчен билгеле бер вакыт эчендә үткәрелә торган эшләр … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
өлгәшү — Нәр. б. үз вакытында эшли алу, башкарып чыгу. Кая да булса билгеле бер вакытка барып җитү, килеп җитү 2. Үсеп утырган игеннәр, яшелчә, җиләк җимеш тур. : ашамлык итеп әзерләрлек хәлгә җитү, пешү; ашарлык хәлгә килү 3. Пешерелеп, кыздырылып яки… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
өлгертү — 1. Билгеле бер вакытка ясап, эшләп җитештерү, әзерләү. Билгеле бер вакытта төзеп бетерү, салып бетерү. Билгеле бер вакыт эчендә әзерләп бирү (отчетны, әсәрне һ. б. ш.) син материалны иртәгә өлгерт 2. Ашау эчү өчен әзерләү ашны тизрәк өлгертергә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чыгым — диал. I. Берәр максат өчен тотыла, сарыф ителә торган яки тотылган, сарыф ителгән акча, мал мөлкәт. II. ЧЫГЫМ – Нәр. б. аркылы кисеме аша бер секунд эчендә агып үтә торган сыеклык күләме Елганың чыгымы. III. ЧЫГЫМ – диал. Чыгымчы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чыгын — диал. I. Берәр максат өчен тотыла, сарыф ителә торган яки тотылган, сарыф ителгән акча, мал мөлкәт. II. ЧЫГЫМ – Нәр. б. аркылы кисеме аша бер секунд эчендә агып үтә торган сыеклык күләме Елганың чыгымы. III. ЧЫГЫМ – диал. Чыгымчы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
